De Damvallei was rond de eeuwwisseling niet meer het natuurmonument dat ze ooit geweest is. Door het uitdoven van de natuurlijke dynamiek en de teloorgang van het kleinschalig landschapsbeheer, verdween een schat aan bijzondere dieren en planten. Om die specifieke, lokale natuur in ere te herstellen, heeft Natuurpunt een doordacht beheersplan uitgevoerd met steun van een Europees LIFE-project. 

De Damvallei is opgenomen in het Natura 2000 netwerk van belangrijke Europese natuurgebieden en geherwaardeerd als habitatrichtlijngebied, dank zij de aanwezigheid van enkele zeldzame habitats én van de kleine modderkruiper en bittervoorn, kleine vissen die met uitsterven bedreigd zijn op Europese schaal.

De groeiende soortenlijsten in de rubriek 'Fauna en flora' spreken boekdelen omtrent het succes van ons beheer.

Het natuurbeheer is erop gericht om het traditionele landschap en het ecologische evenwicht te herstellen in drie categorieën van biotopen:

Plassen en turfputten

worden afgevist om waterplanten, amfibieën en ongewervelden, zoals libellenlarven en waterroofkevers, nieuwe kansen te bieden. Roofvissen zoals de snoek mogen blijven om een natuurlijke, dynamische balans in de vissenpopulaties te behouden na het afvissen van de uitgezette soorten. We ruimen de sloten en plaatsen stuwen waar dat nodig is om de waterhuishouding in het gebied te regelen en/of op peil te houden.

Opslag van wilgen en elzen op de oeverswordt verwijderd om een te veel aan schaduw en eutrofiëring van het water tegen te gaan. Verloren gewaande water- en oeverplanten kwamen snel terug of breidden massaal uit.

Bloemenrijke, natte hooilanden 

worden hersteld door het verwijderen van aangeplante populieren (snel groeiende cultivars) en op het gepaste tijdstip, nadat de planten zaad hebben gezet, te maaien en te hooien. Het maaisel wordt afgevoerd opdat de grond niet aanrijkt. Moerassige terreinen worden te voet of met de speciale Softrak betreden om de bodem niet te beschadigen. Softrak is een lichtgewicht, multifunctioneel werkpaard op rupsbanden, ideaal voor zwaar werk in zeer modderig terrein. In de Damvallei dus! Op wat drogere graslanden kan een tractor met brede wielen ingezet worden om hooibalen te maken.

Houtkanten en bosjes

Plaatselijk onderhouden of herstellen we broekbosjes en kleine landschapselementen zoals knotwilgenrijen en houtkanten,ten behoeve van de biodiversiteit. Kleine zoogdieren, broedvogels en insecten vinden daar voedsel, een nestplaats en bescherming tegen predatoren en weersomstandigheden.

Soortenbeheer

Af en toe voeren we soortgerichte beheersmaatregelen uit.

De reïntroductie van autochtone(!) krabbescheer, het visdievenproject (broedvlotten op het Damvalleimeer) en het openmaken van een zeer drassig biotoop voor het zeldzame waterdrieblad zijn daar voorbeelden van. Bekijk ook de groeiende soortenlijsten in de rubriek ‘Flora en fauna’.